Krytyka Polityczna nr 11-12: Pochwała Antagonizmu

Numer ten poświęcamy klasycznym rozważaniom z cyklu „słoń a sprawa polska”.

Słoniem są tu najistotniejsze teksty z teorii i filozofii politycznej ostatnich kilkudziesięciu lat, dotykające problemów demokracji liberalnej i jej kryzysu. Są one dla nas narzędziem, przy pomocy którego chcemy dobrać się do „sprawy polskiej” zrekonstruować kluczowe założenia, na których opierał się projekt demokracji w Polsce po 1989 roku, i odkryć prawdziwe źródła jego klęski.

Nasze przedsięwzięcie rozgrywa się w czterech krokach, którym odpowiadają cztery kolejne podrozdziały.

W iluzji konsensusu przypominamy główne zasady wiary w liberalno-demokratyczny konsensus. Zbędne albo coraz bardziej umowne staje się rozróżnienie na lewicę i prawicę. Poczucie, że nie ma alternatywy, nie było wynikiem sporu między konkurującymi odpowiedziami na trapiące nas problemy.

Rzecz w tym, że do żadnego realnego sporu nigdy nie doszło. Mechanizm, który zadziałał w tym przypadku, można by nazwać sakralizacją konsensusu, uświęceniem arbitralnych rozstrzygnięć, pewne odpowiedzi był niedopuszczalne, ba! nawet pewne pytania, gdyż uznano, że o pewnych świętych wartościach w ogóle nie warto i nie powinno się dyskutować.

Rozdział pochwała antagonizmu pokazuje, że dominujące we współczesnej demokracji liberalnej indywidualistyczne i racjonalistyczne podejście do polityki uniemożliwia rozpoznanie natury zbiorowej tożsamości i uchwycenie pluralistycznej natury świata społecznego, wraz z istniejącymi w niej konfliktami. Kolejny rozdział ma zapoznać czytelnika z najciekawszymi współcześnie próbami wyjścia poza agonistyczną krytykę demokracji liberalnej.

Powiedzmy wprost: zacieranie się granic między lewicą i prawicą w Polsce i na świecie nie jest żadnym krokiem w stronę demokracji, lecz zagrożeniem dla jej przyszłości.