Kultura

Fidos, Stokfiszewski: Krytyka Polityczna w Berlinie

Przybywamy do Berlina, by się uczyć i proponować rozwiązania. Tekst Katarzyny Fidos i Igora Stokfiszewskiego, towarzyszący inauguracji działań Krytyki Politycznej w Berlinie w ramach 7. Berlin Biennale.

W ramach 7. Berlin Biennale zainicjowana została działalność Klubu Krytyki Politycznej w Berlinie – kolejnej po Kijowie, Londynie, Moskwie i Petersburgu zagranicznej placówki naszej organizacji. Jaką ofertę możemy złożyć naszym niemieckim sąsiadom? Zwłaszcza w mieście, w którym istnieje tak liczna grupa aktywistów społecznych i tak wiele społecznie zorientowanych grup? Czym Krytyka Polityczna wyróżnia się na ich tle? I dlaczego jej działalność w Berlinie odbywać się ma w ramach inicjatywy z pola sztuki? 

 

Inteligencja zaangażowana

 

Kim jesteśmy? Czujemy się przede wszystkim spadkobiercami ukształtowanej w XIX-wiecznej Rosji tradycji inteligencji zaangażowanej. Co to jest inteligencja zaangażowana? Jest to warstwa społeczna wykształconej klasy średniej, która traktuje swoją wiedzę, swój symboliczny kapitał i umiejętność rozumienia świata jako zobowiązanie zaciągnięte względem niższych warstw społecznych. Zobowiązanie, które skłania ją do poświęcenia na rzecz polepszenia bytu wszystkich ludzi. Niezależnie od dziedziny, jaką uprawia – czy jest nią aktywizm, działalność edukacyjna, publicystyczna, artystyczna, naukowa – pojmuje swoją praktykę jako służbę na rzecz dobra ogółu. Etos ten przetrwał przez cały wiek XX, najpierw w przedwojennych formacjach lewicowych, po wojnie zaś w antykomunistycznym ruchu dysydenckim w Europie Środkowo-Wschodniej.

 

Silna organizacja

 

To właśnie inteligencja zaangażowana w okresie reżymu komunistycznego w Europie Środkowo-Wschodniej zainicjowała antykomunistyczny ruch dysydencki. Działacze społeczni, naukowcy, twórcy podjęli wyzwanie przeciwstawienia się władzy i działania na rzecz zmiany systemu politycznego. Jak uczynić to skutecznie? To pytanie doprowadziło ich do wykształcenia modelu silnej organizacji w oparciu o możliwie liczny ruch społeczny. Najpierw organizacją taką był Komitet Obrony Robotników, potem – związek zawodowy „Solidarność”. 

 

Krytyka Polityczna jest inicjatywą, której praktyka społeczna inspiruje się właśnie tymi doświadczeniami. Lekcja, którą wynieśliśmy z historii ruchu dysydenckiego, ze świadectw jego uczestników i ze współpracy z niektórymi z nich podpowiada nam, że skuteczna transformacja rzeczywistości społecznej i politycznej powinna opierać się na możliwie silnej organizacji reprezentującej możliwie szeroki ruch społeczny. Polska jest krajem, w którym grupa zaangażowanych inteligentów zdecydowała się działać na rzecz obalenia systemu komunistycznego, a po niespełna dwóch dekadach rzeczywiście przestał on istnieć. Zmiana jest możliwa. 

 

Jakie warunki spełnić powinna organizacja, która ma ambicję zmianę taką zainicjować, lub twórczo ją mobilizować?

  1. – powinna myśleć w kategoriach uniwersalnych, pojmować rzeczywistość w całej jej złożoności, dostrzegać lokalny wymiar globalnych problemów, umieć przełożyć problemy lokalne na globalne rozwiązania;
  2. – powinna potrafić udzielić odpowiedzi zarówno na pytania o drobne lokalne problemy, jak i politykę międzynarodową czy rozstrzygnięcia w sprawach gospodarczych.
  3. – powinna stanowić pomost pomiędzy różnymi środowiskami i dziedzinami społecznej aktywności, zachęcać do społecznego zaangażowania zarówno akademików, artystów, jak i dziennikarzy, pokazując, że społeczne zaangażowanie jest szeroką ramą, wewnątrz której odbywać się powinny inne aktywności; 
  4. – powinna stanowić również pomost pomiędzy odmiennymi środowiskami w polu jednej dziedziny: np. powinna łączyć zawodowych polityków z anarchistycznymi aktywistami, zaangażowanych publicystów i intelektualistów z działaczami edukacyjnymi, itp.
  5. – powinna działać możliwie szeroko – we wszystkich dostępnych obiegach aktywności publicznej: w praktyce społecznej (poprzez działania bezpośrednie i współpracę z ruchami społecznymi), w obiegu publicystycznym (poprzez współpracę z mediami masowymi), w obiegu intelektualnym (poprzez publikację książek i magazynów społeczno-kulturalnych oraz aktywność na uniwersytetach), w polityce (poprzez współpracę z partiami politycznymi jeśli jest to możliwe), itd.
  6. – powinna starać się być dobrze zorganizowanym silnym i wyrazistym podmiotem na scenie publicznej.

 

Tak właśnie funkcjonuje Krytyka Polityczna w Polsce i w innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Wierzymy, że etos zaangażowanej inteligencji, model silnej organizacji opartej o ruch społeczny, która stara się stanowić pomost pomiędzy równymi dziedzinami aktywności i różnymi środowiskami może być użyteczne również w Berlinie. 

 

Sloterdijka Kuroniem

 

Współczesna rzeczywistość kształtuje się wedle wzoru, który trafnie opisał Peter Sloterdijk. Żyjemy oto w „kryształowym pałacu” kierowani logiką „cynicznego rozumu”. Dbamy o zabezpieczenie indywidualnych potrzeb, pragmatycznie działamy na rzecz komfortu prywatnego życia. Jeśli stawiamy opór, lub aktywizujemy się, czynimy to w niewielkiej skali, na rzecz jednej, lokalnej sprawy, która i tak – bardzo często – służyć ma zapewnieniu nam wygodniejszej egzystencji. Czy istnieje alternatywa dla tak postrzeganej rzeczywistości? 

 

Wśród inspiratorów działań Krytyki Politycznej miejsce szczególne zajmuje osoba Jacka Kuronia – pedagoga, działacza społecznego, publicysty, pisarza i myśliciela, który był jednym z pierwszych antykomunistycznych dysydentów. Najpierw wystąpił przeciw Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, której był członkiem i działaczem, następnie rozpoczął inicjowanie grup i organizacji, które ukształtowały instytucjonalny obraz opozycji demokratycznej – współzakładał Komitet Obrony Robotników, był jednym z najbliższych współpracowników Lecha Wałęsy w czasie kształtowania się zrębów „Solidarności”. Jego biografia jest biografią człowieka, kierowanego etosem służby społecznej i działającego na rzecz zmian politycznych, mających na celu zwiększenie poziomu indywidualnej wolności, umocnienie pojedynczej i grupowej podmiotowości. Obalić „kryształowy pałac” możemy wyłącznie wzorując się na tego typu postawie: poświęcając indywidualny komfort praktyce na rzecz zbiorowej wolności, dedykując nasze życie samoorganizaowaniu się i budowaniu silnych instytucji, pracujących dla dobra ogółu.   

 

Pomost między Wschodem a Zachodem

 

Przybywamy do Berlina jako emisariusze nowej geografii politycznej. Jesteśmy organizacją działającą ponad wschodnią granicą Unii Europejskiej. Mamy partnerów na Ukrainie i w Rosji. Staramy się współpracować z działaczami w możliwie wielu krajach dawnego Bloku Wschodniego. Państwa postkomunistyczne łączy bardzo wiele. Mają podobną strukturę społeczną, podobnie przechodzą transformację ekonomiczną i polityczną. Ale podobieństwo tkwi również w historycznym doświadczeniu możliwości zmiany systemu i żywym wciąż modelu zaangażowania, samoorganizowania się i działania na rzecz owej zmiany. Wierzymy, że podobne jakości – być może uśpione – znajdują się w Niemczech, ze względu na historię ich wschodnich landów. Chcielibyśmy wydobyć je na powierzchnie, uobecnić, zaktywizować.

 

Przybywamy do Berlina, by się uczyć i proponować rozwiązania

 

Przybywamy do Berlina również po to, by się uczyć. Pochodzimy z krajów, gdzie aktywność społeczna jest znikoma. Wielość aktywistycznych grup w Berlinie, ich praktyki, sposoby i modele działania są dla nas przestrzenią, z którą pragniemy się zapoznać. Jak pogodzić wielość różnych aktywizmów z pragnieniem budowania silnej organizacji działającej możliwie uniwersalnie – na płaszczyźnie wielu pól i wielu spraw? Tego pragniemy się dowiedzieć.

 

Zarazem przynosimy ofertę sposobu instytucjonalnego działania, która może wzbogacić praktyki ruchów społecznych w Berlinie. Berlin boryka się z szeregiem problemów. Wiele się o nich dyskutuje. Istnieje również szereg inicjatyw, które w lokalnym zakresie starają się zapobiec ich destrukcyjnym społecznie skutkom. Ale być może należy zaproponować rozwiązania bardziej uniwersalne, a następnie podjąć próbę praktycznego wprowadzenia ich w życie. Krytyka Polityczna ma doświadczenie w przekładaniu teoretycznych pomysłów na praktyczne rozwiązania i transformacji lokalnych problemów na język uniwersalnych rozwiązań. Ma również doświadczenie w budowaniu silnych, dobrze zorganizowanych instytucji, których moc wpływania na bieg społecznych wydarzeń jest większa niż w przypadku licznych, ale niewielkich grup zaangażowanych. 

 

Przybywamy do Berlina uczyć się rozwiązań w polityce społecznej, prawie i innych dziedzinach życia zbiorowego, w których Niemcy stanowić mogą niewątpliwy wzór dążenia do indywidualnej emancypacji, społecznego egalitaryzmu i sprawiedliwości. Zazdrościmy Niemcom wiary we własną podmiotowość i odwagę w krytykowaniu rzeczywistości. Pragniemy jednak zaszczepić tu poczucie odpowiedzialności za innych, odruch, który w reakcji na własny sukces, dąży do natychmiastowego podzielenia się nim z innymi. Być może wzorzec służby społecznej, który zrodził się w formacji zaangażowanej inteligencji, i który każe poświęcić własny komfort na rzecz dobra wspólnego, jest tym, o co warto uzupełnić niemiecką umiejętność podnoszenia jakości życia.

 

Sztuka zmiany

 

Dlaczego działamy w Berlinie wewnątrz pola sztuki, w ramach Berlin Biennale? Kuratorem Berlin Biennale jest dyrektor artystyczny magazynu „Krytyka Polityczna” – Artur Żmijewski, a wśród jego współpracowników i doradców znajdują się nasi działacze. Otwarcie Klubu Krytyki Politycznej w Berlinie w ramach Biennale wydało się jego kuratorowi gestem naturalnym. Przeniesienie praktyki Krytyki Politycznej do Berlina jest dla Artura Żmijewskiego jednym z elementów przeniesienia jego artystycznej i kuratorskiej praktyki w ogóle. 

 

Ale dogłębną odpowiedzi na pytanie, dlaczego działamy w ramach Berlin Biennale, może w istocie udzielić odpowiedź na inne pytanie: dlaczego artyści tacy jak Artur Żmijewski, Yael Bartana, Joanna Rajkowska, Wilhelm Sasnal i wielu innych jest działaczami, współpracownikami lub sympatykami Krytyki Politycznej? Są nimi, ponieważ szczerze wierzymy w sztukę, w jej moc zmiany rzeczywistości oraz możliwość dostarczania przez nią narzędzi, które mogą podnieść zmiany tej efektywność, i które z powodzeniem zaaplikować można do innych dziedzin praktyki społecznej, w tym – do polityki. Przyglądamy się sztuce z uwagą, cenimy jej umiejętność operowania na zmysłach, cielesności, relacjach międzyludzki, jej wyobraźnię postrzegamy jako prototyp wyobraźni politycznej. Sztuka jest dla nas polityką w innym stanie skupienia, który to stan może generować niezwykle wartościowe narzędzia i praktyki dla zasadniczej zmiany społecznej.

 

25 października 2011 Krytyka Polityczna w ramach 7. Berlin Biennale zainicjowała działalność Klubu w Berlinie. Zapraszamy na trzecią debatę zorganizowaną przez KP we współpracy z Biennale poświęconą sporowi wokół projektu Martina Zet  Deutschland schafft es ab, która odbędzie się w poniedziałek 20 lutego 2012 w KW Institut for Contemporary Art w Berlinie o godz. 19.00 (szczegóły na temat spotkania przeczytać można w języku niemieckim i angielskim na stronie 7. Berlin Biennale). 

 

Tekst Krytyka Polityczna w Berlinie, towarzyszy inauguracji działalności Klubu, autorstwa Katarzyny Fidos – koordynatorki berlińskiej KP – oraz Igora Stokfiszewskiego. Zapraszamy także do lektury tekstu Wasyla Czerepanyna Globalize the Left!, powstałego na potrzeby międzynarodowego charakteru działalności Krytyki Politycznej w Berlinie.

 

Przypominamy również fotorelację z inauguracyjnego spotkania berlińskiego Klubu KP z udziałem m.in. Sławomira Sierakowskiego i Michała Sutowskiego, oraz relację z tego wydarzenia, która ukazała się na polsko-niemieckim portalu Point. Program akcji artystycznych w ramach działalności Klubu Krytyki Politycznej w Berlinie opracowują Wojtek Zrałek-Kossakowski i Katarzyna Górna.

 

Więcej informacji znajduje się na profilu facebook’owym "Politische Kritik" in Berlin / Klub Krytyki Politycznej w Berlinie

 

   

 

 

 

 

__
Przeczytany do końca tekst jest bezcenny. Ale nie powstaje za darmo. Niezależność Krytyki Politycznej jest możliwa tylko dzięki stałej hojności osób takich jak Ty. Potrzebujemy Twojej energii. Wesprzyj nas teraz.

Zamknij