Miasto

W polityce rządzą panie, a media nadal bez kobiet

Dwie kampanie - Ekspertki.org i Kobieta bez przestrzeni - które chcą oddań paniom głos.

Pełną parą ruszyła kampania wyborcza do parlamentu, wybory już 25 października. Choć – po raz pierwszy w historii Polski –  miejsca „na jedynkach” główne partie powierzyły kobietom, a partia Razem dodatkowo wprowadziła tzw. „suwak”, czyli naprzemienność kobiet i mężczyzn na listach wyborczych, w mediach dalej oglądamy, słyszymy i czytamy głównie męskich komentatorów kampanii wyborczej. Kobiety komentatorki – kandydatki do parlamentu, obecne posłanki i polityczki, publicystki, dziennikarki, ekspertki od politologii, socjologii, medioznawstwa – są rodzynkami. Dlaczego w popularnych debatach w mediach występują głównie mężczyźni? Rozwikłaniem tej zagadki zajęły się dwie kampanie edukacyjne: Ekspertki.org – zainicjowany przez Krytykę Polityczną i Fundację Kobiety Nauki oraz projekt Kobieta bez przestrzeni, realizowany przez gdańskie Stowarzyszenie Waga i Video Studio Gdańsk.

Oba projekty, choć prowadzone odrębnie, łączy wspólny cel – szerszy udział kobiet w życiu publicznym.

Obie kampanie analizują przyczyny, dlaczego – po pierwsze – ciągle zbyt mało kobiet występuje w mediach głównego nurtu jako polityczki i ekspertki, a po drugie – dlaczego tylko ok. 3 % kobiet jest w zarządach firm w Polsce, liczba posłanek w Sejmie to zaledwie 23% składu izby parlamentu, podobnie niski odsetek udziału kobiet jest w radach miejskich czy w sejmikach wojewódzkich w Polsce.

Oba projekty pokazują nie tylko bariery dla kobiet w życiu publicznym, ale przede wszystkim mają na celu zachęcenie kobiet do aktywniejszego działania tam, gdzie nas jest zbyt mało, czyli w obszarach, gdzie kształtuje się masową opinię publiczną oraz podejmuje kluczowe decyzje społeczno-ekonomiczne.

Obie kampanie wykorzystują różne narzędzia. Ekspertki.org to baza internetowa, obudowana licznymi działaniami popularyzatorskimi (konferencje, warsztaty, debaty). Kobieta bez przestrzeni to film dokumentalny, którego uroczysta prapremiera odbędzie się 8 września br. w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku. Po premierze zaplanowano szereg pokazów w Polsce, połączonych z dyskusją.

Pomysłodawczyniami i autorkami projektu Kobieta bez przestrzeni są dwie kobiety: Elżbieta Jachlewska – wiceprzewodnicząca Zarządu Partii Kobiet, prezeska gdańskiego Stowarzyszenia Waga oraz Joanna Pacana – znana scenarzystka, dokumentalistka i producentka agencji filmowej Video Studio Gdańsk. Ekspercko wspierały je dr Barbara Kijewska – politolożka oraz dr Ewa Baniecka – literaturoznawczyni. Reżyserem filmu Kobieta bez przestrzeni jest znany dokumentalista Grzegorz Karbowski.

Twórcy fabularyzowanego dokumentu rozmawiają z kilkudziesięcioma znanymi osobami świata nauki, kultury, polityki, mediów, szukając odpowiedzi na pytanie, co zrobić, by było więcej kobiet w życiu publicznym.

Baza internetowa Ekspertki.org gromadzi biogramy specjalistek z 24 dziedzin życia społecznego i gospodarczego, od administracji publicznej poprzez edukację, innowacje i IT, infrastrukturę, finanse, po zdrowie. Kobiety same wpisują się do bazy, po weryfikacji przez administratorki. Repozytorium jest pomocne dla organizatorów/ek konferencji i seminariów eksperckich, paneli dyskusyjnych, debat oraz programów w telewizji i radiu, wychodząc – jak piszą inicjatorki projektu Ekpsertki.org – „naprzeciw potrzebie przełamania męskiego monopolu i wzmocnienia obecności kobiet w debacie publicznej”. (…) Z doświadczenia wiemy – wyjaśniają organizatorki projektu – jak często argumentem tłumaczącym nieobecność kobiet w debacie jest mówienie, że po prostu „nie ma ekspertek”, które mogą zabrać głos na dany temat. A nawet jeśli są, to trudno do nich dotrzeć. Baza jest narzędziem, które pomaga rozwiązać ten problem. Jest narzędziem ułatwiającym dotarcie do ekspertek z różnych dziedzin oraz regionów Polski. (…)”

Zaglądam do bazy Ekspertki.org na początku sierpnia 2015 roku. Z Województwa Pomorskiego wpisało się 12 kobiet, w 16 dziedzinach (z 24 dostępnych). To kobiety, które odważyły się na wystąpienia medialne, na komentowanie faktów i analiz społeczno-gospodarczych w dyskusjach publicznych.

Na razie jest nas mało. To oczywiste, bo projekt dopiero ruszył, niewiele ekspertek jeszcze wie o możliwości wpisania się do bazy. Są też bariery natury psychologicznej, o których mówią bohaterki i bohaterowie filmu Kobieta bez przestrzeni.

Medioznawczyni dr Michalina Rutka, prof. Małgorzata Fuszara (Sekretarz Stanu, pełnomocniczka rządu ds. równego traktowania) czy politolożka dr Barbara Kijewska zwracają uwagę, że cześć z kobiet czeka na osobiste zaproszenie do wystąpień publicznych, potrzebują motywacji, zachęty, wszak same z siebie często nie wierzymy we własne kompetencje eksperckie do wystąpień publicznych. Zdarza się niejednokrotnie, że wybitne specjalistki wymigują się, gdy dzwoni do nich dziennikarz/rka z zaproszeniem do studia. Delegują kolegę z pracy, który chętnie udziela się w mediach, choć to one de facto mają większą wiedzę w danej dziedzinie niż kolega. Przyczyną tej autocenzury kobiet jest stereotypowo powtarzany pogląd, że mężczyźni lepiej wypadają w mediach. To przeświadczenie głęboko tkwi w wielu z nas, trudno się z niego oswobodzić, na co zwraca uwagi w filmie Kobieta bez przestrzeni wiele rozmówczyń.

Kolejną barierą przed angażowaniem się kobiet w debaty medialne jest nasza świadomość, że przestrzeń publiczna stworzona jest przez mężczyzn i nie jest nam przyjazna. Wiele z nas nie odnajduje satysfakcji w medialnych sporach, walkach słownych jak na ringu, atmosferze rywalizacji czy wręcz agresji w studiach telewizyjnych i radiowych.

W filmie Kobieta bez przestrzeni jeden z rozmówców Wojciech Eichelberger, znany pisarz i psychoterapeuta mówi wprost:

„(…) Kobiet na szczytach władzy jest niewiele, bowiem kobiety nie chcą i nie lubią grać w grę, do której reguły wymyślili mężczyźni. To nie jest ich boisko i to nie jest ich gra. Myślę, że niewiele kobiet tak naprawdę zdaje sobie sprawę z tego oporu. Opór ten często wydaje się takim  emocjonalnym, nieracjonalnym zachowaniem, ma się pretensje do kobiet, że gdy nawet mają szansę, to ją odrzucają. (…) A gdy już kobiety dostaną się do polityki czy występują w mediach, to w pierwszej kolejności zajmują się zmianami reguł gry, narzuconych im przez mężczyzn. I to pochłania większość ich energii, działania kobiet mogą wydawać się mało produktywne, w sensie spraw bieżących, na przykład inicjatyw uchwałodawczych, które są robione w duchu starych (męskich) reguł. Bowiem prawdziwą motywacją i intencją kobiety w życiu publicznym jest najpierw zmiana nieprzyjaznych dla nich reguł gry.”

W filmie Kobieta bez przestrzeni specjalistka od mediów społecznościowych zauważa także, że wiele kobiet unika też wypowiedzi dla portali i gazet głównego nurtu, bowiem przeszkadza nam powszechny obecnie tabloidalny styl i poszarpane przez redakcje wypowiedzi, które nie oddają wiedzy ekspertki. Często wyrwane z dłuższej wypowiedzi zdanie przeinacza intencję autorki.

Kobieta jest wystawiana na bezlitosne, często chamskie i seksistowskie komentarze anonimowych komentatorów na forach internetowych.

Tezę tę potwierdzają komentarze na opiniotwórczym lokalnym portalu Trojmiasto.pl pod artykułem Dagy Ochendowskiej o filmie Kobieta bez przestrzeni W Gdańsku powstaje film o kobietach.

Już sam tytuł uruchomił komentatorów do zamieszczania napastliwych, pogardliwych, szyderczych wpisów. Forum na Trojmiasto.pl nie jest moderowane, każdy anonimowo może dodać nieograniczoną liczbę hejtów. Kierownictwo portalu Trojmiasto.pl podkreśla dumę z „wolnego forum”, nie zamierza wprowadzać ograniczeń identyfikujących komentatorów, bezkarnie używających mowy nienawiści, przemocy słownej, chamstwa, wpisów pełnych pogardy dla kobiet i seksizmu.

Wiele kobiet wybiera zatem media społecznościowe, które okazują się dla kobiet przestrzenią o wiele bardziej przyjazną, niż media mainstreamowe, oparte na stereotypach i patriarchalnym modelu konkurencji.

Na portalach społecznościowych mamy wpływ na treść i przekaz naszych wypowiedzi, same kontrolujemy moderowanie komentarzy, włączamy inne osoby do dyskusji, zgodnie z naszymi regułami gry. Dr Michalina Rutka pokazuje w filmie Kobieta bez przestrzeni korzyści z oswajania mediów społecznościowych przez kobiety i wskazuje na ich pozytywne znaczenie w kontekście równości płci.

Mam nadzieję, że obie kampanie – baza Ekspertki.org oraz działania popularyzatorskie projektu Kobieta bez przestrzeni wymuszą poszerzenie przyjaznej dla kobiet przestrzeni w mediach, w polityce, w życiu społeczno-ekonomicznym. O efektach obu projektów (bądź ich niedostatku) porozmawiamy w Gdańsku na Kongresie Kobiet Pomorza (28 listopada 2015 r.). Kongres organizowany jest przez Trójmiejską Akcję Kobiecą, czyli sieć organizacji, której głównym celem jest wyrównywanie szans kobiet i mężczyzn w życiu publicznym.

Lidia Makowska, kulturolożka, animatorka społeczności lokalnych, członkini Trójmiejskiej Akcji Kobiecej, radna Dzielnicy Wrzeszcz Górny w Gdańsku.

Projekt „Kobieta bez przestrzeni” realizowany jest przez Video Studio Gdańsk i Stowarzyszenie Waga w ramach programu „Obywatele dla Demokracji”, finansowanego z Funduszy EOG.

Projekt Ekspertki.org realizowany jest w ramach programu „Obywatele dla Demokracji”, finansowanego z Funduszy EOG.

__
Przeczytany do końca tekst jest bezcenny. Ale nie powstaje za darmo. Niezależność Krytyki Politycznej jest możliwa tylko dzięki stałej hojności osób takich jak Ty. Potrzebujemy Twojej energii. Wesprzyj nas teraz.

Zamknij