Problem z wywiadem z Dominiką Kulczyk w „Wysokich Obcasach” o filantropii polega na tym, że autorka nie zadała jej najważniejszych pytań. Na przykład o etyczny wymiar działalności Kulczyk Investments w Nigerii.
„Winą Dominiki Kulczyk jest to, że pomaga ludziom. Jest taka bogata i jeszcze pomaga. Bezczelność” – napisał na stronie wysokieobcasy.pl Wojciech Staszewski, broniąc w rozpaczliwy i niemądry sposób bardzo złego wywiadu z Dominiką Kulczyk.
Przypomnijmy krótko: w numerze wielkanocnym „WO” opublikowały wywiad o dobroczynności z Dominiką Kulczyk, spadkobierczynią fortuny Jana Kulczyka. Reakcję publiczności najlepiej podsumowuje mem, w którym na zdjęcie okładki WO – z portretem bohaterki – wmontowane zostało zdjęcie czarnego dziecka z bilbordu reklamującego program o Kulczyk w TVN. Zamiast na oparciu krzesła Dominika Kulczyk opiera się na główce małego czarnego dziecka.
Otóż nie: problem z tą rozmową, drogi Wojtku (pracowaliśmy przez wiele lat w redakcji „Gazety Wyborczej” i jesteśmy na ty), nie jest tylko urojeniem wynikającym z zazdrości wobec Dominiki Kulczyk o jej fortunę. Ten wywiad jest dziennikarską i redakcyjną katastrofą.
Porażka dziennikarska polega na tym, że autorka wywiadu, Dorota Wodecka, nie zadała Dominice Kulczyk najważniejszych pytań. Porażka redakcyjna na tym, że żadna z redaktorek tego braku nie dostrzegła. Osobną kwestię stanowi brak wzmianki o interesach wydawcy „Gazety” z Kulczykami. Do tej delikatnej kwestii wrócimy jeszcze na koniec.
A teraz pytania, których zabrakło.
1. „Pomaganie to praca wymagająca konkretnych narzędzi” – mówi Dominika Kulczyk w wywiadzie. Opowiada też, jak troszczy się o efektywność każdego wydanego dolara. To zgodne z obecnie obowiązującymi w udzielaniu pomocy rozwojowej (bo o niej naprawdę mowa) normami. Kłopot w tym, że zarówno w wywiadzie, jak i w raporcie fundacji Kulczyków (ostatni raport, za 2016 rok, można znaleźć tutaj) jest tych konkretów bardzo niewiele. Nie znajdziemy ani w wywiadzie, ani w raporcie globalnej sumy wydanej na udzielanie pomocy przez fundację – a jeżeli jest, to bardzo głęboko schowana.
Dominika Kulczyk mówi Wodeckiej, że dzięki fundacji 600 tys. osób w Polsce i na świecie ma lepsze życie. Nie wiemy, jak to zostało policzone, a dziennikarka nie pyta. Lista projektów dostępna w raporcie sugeruje raczej działalność o bardzo małej skali. Np. na konkurs grantowy na projekty infrastrukturalne przeznaczono 100 tys. złotych, a maksymalna wysokość grantu wynosi 25 tys. To mniej, niż kosztuje bilet pierwszej klasy w jakieś egzotyczne miejsce.
Co więcej, fundacja wlicza do swoich projektów pomocowych przedsięwzięcia takie, jak warsztaty z CSR (Corporate Social Responsibility) dla Kulczyk Investment. Jest to bardzo dziwna filantropia. Na liście projektów w raporcie nie ma zresztą praktycznie wydawanych sum! Wśród przedsięwzięć filantropijnych wyliczonych przez fundację jest np. pozycja „Środki na zakup laptopa, który będzie wykorzystany do uruchomienia skanera 3D w szpitalu w Kijowie”. To musiał być bardzo drogi laptop, skoro warto się tym pochwalić, ale tego się z raportu nie dowiemy. Innym „przedsięwzięciem” filantropijnym wymienionym w raporcie jest „Premiera książki autorstwa Dominiki Kulczyk, wydanej przez Edipresse”. Serio. To wszystko fundacja drukuje ze śmiertelną powagą, dziennikarka bierze za dobrą monetę, a redakcja publikuje.
czytaj także
2. Drugie pytanie także dotyczy efektywności. Dominika Kulczyk mówi w wywiadzie, że nakręciła 40 dokumentów, była na sześciu kontynentach, odwiedziła 33 kraje i ponad 50 organizacji. Może było ich za dużo? Jak się ma bardzo skromne środki, a ewidentnie takie są, może nie warto ich rozpraszać? A działalność fundacji jest bardzo rozproszona. Zajmuje się empatią w szkole (polskiej), kupuje mobilną kuchnię na Ukrainie (nie wiemy, za ile), „wspiera” – nie wiemy, jaką kwotą – szpital na żaglowcu w Panamie, pomaga ratować uchodźców w Grecji i walczy z prostytucją dziecięcą w Tajlandii. „W tajlandzkim odcinku »Efektu Domina« pokazaliśmy, jak działają tamtejsze schronisko i szkoła. Kulczyk Foundation sfinansowała tam m.in.: system irygacji oraz renowację i wyposażenie budynków”. Deal więc wygląda tak: bogata filantropka z Polski kupuje sobie u organizacji na miejscu prawo do nakręcenia tam odcinka swojego programu, w zamian fundując „renowację i wyposażenie budynków”. Taktownie nie chwali się, ile to kosztowało.
Zapytajmy więc: ile kosztowały podróże Dominiki Kulczyk po świecie? Jaki stanowią odsetek pieniędzy wydawanych przez fundację? Ile w ogóle wydaje się w niej na promocję? Ile na pracowników polskich? Nie neguję, że takie wydatki są potrzebne. Warto jednak znać proporcje.
czytaj także
Warto też znać skalę tej działalności. Na każdy z tych problemów społecznych – prostytucja dziecięca czy ratowanie uchodźców – profesjonalne organizacje rządowe i pozarządowe wydają setki milionów dolarów i euro. Jak na tym tle wygląda działalność fundacji Dominiki Kulczyk? A jeśli jest skromna, to czy warto poświęcać jej tyle miejsca?
3. Zapytałbym o działalność Kulczyk Investments w Delcie Nigru w Nigerii. Jak wiadomo, firmy wydobywające tam ropę naftową wywołują tam ogromne szkody przyrodnicze, a miejscowi mieszkańcy żyją w skrajnej nędzy, bo dochody płyną gdzie indziej. Być może – skoro już liczymy efektywność każdego dolara – większą korzyścią dla biednych w Afryce byłoby wycofanie się z tej inwestycji: zlikwidować fundację i nie psuć środowiska w Afryce. Taniej, skuteczniej, szybciej. Nie trzeba też tyle podróżować.
Być może – skoro już liczymy efektywność każdego dolara – większą korzyścią dla biednych w Afryce byłoby wycofanie się z tej inwestycji: zlikwidować fundację i nie psuć środowiska w Afryce.
4. Zapytałbym też o billboardy reklamujące program Dominiki Kulczyk. Te z małym, słodkim czarnym dzieckiem. Zapytałbym, czy Dominika Kulczyk jest w ogóle świadoma istnienia całej dyskusji na temat przedstawiania Afrykanów w mediach i traktowania ich jako rekwizytu dla pokazywania zachodniej dobroczynności. Zapytałbym, czy biały człowiek głaszczący czarne dziecko po główce nie kojarzy jej się niebezpiecznie blisko ze zbieraniem sreberek na biednych Murzynków w przedwojennej Polsce. Pewnie się nie kojarzy, ale warto znać odpowiedź na takie pytanie. Czy rodzice tego dziecka dali swoją zgodę na wykorzystanie zdjęcia w kampanii wizerunkowej Dominiki Kulczyk? Czy znali kontekst, w jakim zostało ono opublikowane? Wyobraźmy sobie taki sam billboard z biednym polskim dzieckiem z blokowiska. Czy coś by nam w nim nie zgrzytało?
Kolonialne stereotypy umierają bardzo powoli. Profesjonalne organizacje o tym wiedzą i starają się ich unikać. Co myśli Dominika Kulczyk o swoich billboardach? Podobają się jej? Uważa, że są OK? Ratunku, jak w ogóle można było o to nie zapytać?!!!
czytaj także
Drogi Wojtku – to nie są hejterskie pytania. To są pytania, które mogła zadać Twoja koleżanka z redakcji.
W rozmowie z Dominiką Kulczyk (ani obok) nie znalazły się również informacje o współpracy wydawcy „Gazety” z fundacją (i szerzej – z biznesem Kulczyków). Na sąsiedniej stronie za to jest reklama konkursu na superbohaterkę „WO”, której „partnerem honorowym” jest fundacja Kulczyków. „Partnerami gali” radia TOK FM w 2018 roku – którego współwłaścicielem jest Agora – była firma Kulczyków. W programie „Jutronauci” ogłoszonym przez „Gazetę Wyborczą” jesienią 2017 roku „mentorem” był Sebastian Kulczyk – a nagrodą „sesja mentoringowa” ze śniadaniem w Londynie. To są oczywiście jawne informacje, ale nie wszyscy muszą o nich wiedzieć. Kiedy „Washington Post” pisze o interesach Jeffa Bezosa, zawsze wspomina, że jest właścicielem dziennika. To nie jest ta sama sytuacja, bo Kulczykowie nie są właścicielami „Wyborczej”, ale interesy wydawcy mają znaczenie. Wypada o nich poinformować czy nie wypada?
Chętnie się dowiem, jakie zdanie ma na ten temat Wojtek Staszewski. Może jeszcze raz napisze coś, co poprawi wszystkim humor.
Na czym polega #DefektDomina i dlaczego można zadawać pytania filantropce
czytaj także
czytaj także
