Kinga Dunin czyta

Dunin: Historia pisana nagrobkami

Grabarz i jego syn stawiają kolejne nagrobki ofiarom i katom. A potem zmieniają na nich inskrypcje.

Nie tak dawno wiele zachwytów wzbudziła powieść Wyznaję Jaume’a Cabré. Nie do końca je podzielałam. Bardziej przekonuje mnie jego wcześniejsza książka, która w Polsce ukazała dopiero teraz – Głosy Pamano.

W małym katalońskim miasteczku nad rzeką Pamano nawet na początku XXI wieku nie zostały całkiem zapomniane dawne podziały, te z czasów wojny domowej, dyktatury generała Franco. Przeżywająca kryzys rodzinny i osobisty nauczycielka natrafia na dokument, list-pamiętnik jednego z uczestników dawnych wydarzeń. Kim był? Faszystą i członkiem Falangi czy Wallenrodem? Miał córkę czy syna? Co stało się z jego dzieckiem? Jak zginął? I czy prawda o jego losach dziś kogokolwiek interesuje? Czy ta prawda może jeszcze komuś zagrozić? Na jakiej wadze można zważyć podłość i bohaterstwo?

Jest też i druga kobieta, której zależy na tym, jak zostanie zapamiętany Oriol Fontelles. To dziedziczka ogromnej fortuny, zbliżona do kręgów władzy, bezwzględna kobieta biznesu, najbogatsza w Hiszpanii. Poświęca prawie całe swoje życie na to, żeby przeprowadzić proces beatyfikacyjny Oriola – męczennika. Zgodnie z tworzoną przez nią opowieścią zginął, osłaniając własnym ciałem tabernakulum w kościele atakowanym przez „komunistyczne hordy”. Używa wszelkich swoich wpływów i ogromnych pieniędzy, aby przebrnąć przez wszystkie szczeble kościelnej hierarchii i procedur. Dociera nawet do papieża – Jana Pawła II.

Która z kobiet zwycięży w tym pojedynku, nie będziemy wiedzieli aż do ostatnich stron powieści.

I czy prawda wyjdzie z tego obronną ręką? I jaka prawda jest dziś potrzebna Hiszpanii.

Może wystarczy, że po śmierci Franco i upadku dyktatury Oriol traci ulicę swego imienia? Z bohatera staje się zapomnianym prawie przez wszystkich zdrajcą. Wygląda na to, że najbezpieczniej opowiadać historię, pomijając wszelkie bolesne punkty, nie drążąc w niej zbyt głęboko. Powieść Cabré burzy jednak ten święty spokój.

Głosy Pamano to napisany z ogromnym rozmachem fresk historyczny, którego akcja rozgrywa się w latach 40., 70. i na początku nowego wieku. Panorama najnowszych dziejów Hiszpanii, dylematów i politycznych przemian oglądanych z punktu widzenia małomiasteczkowego mikrokosmosu. Oraz cmentarza. Szczególną rolę w tej opowieści odgrywa bowiem grabarz i kamieniarz, a potem jego syn – chyba nie przypadkiem imiennik autora – którzy stawiają kolejne nagrobki ofiarom i katom. Czasem zmieniają na nich inskrypcje, a czasem tylko planują ich właściwe brzmienie. To kolejne nagrobne płyty prowadzą nas przez tę opowieść, której bohaterowie nieubłaganie odchodzą w przeszłość.

Co jeszcze tutaj mamy? Wszystko, co sprawia, że czytamy powieści. Walka i krew, partyzanci i faszyści, zbrodnie, wielka miłość aż po grób i zdrada, obyczajowe skandale, religijne przeżycia i zjadliwa krytyka Kościoła katolickiego. Wielkie pieniądze, władza i gra o interesy. Migotliwa, uwodząca narracja, w której stale zmieniają się czasy i punkty widzenia; poznamy nawet punkt widzenia kota.

Autor nie pozostawia nam jednak wątpliwości, że jest nie tylko krytykiem czasów dyktatury, ale też współczesnej demokracji i tego, co robi ona z pamięcią.

Jaume’a Cabré, Głosy Pamano, przeł. Anna Sawicka, Marginesy 2014

__
Przeczytany do końca tekst jest bezcenny. Ale nie powstaje za darmo. Niezależność Krytyki Politycznej jest możliwa tylko dzięki stałej hojności osób takich jak Ty. Potrzebujemy Twojej energii. Wesprzyj nas teraz.

Kinga Dunin
Kinga Dunin
Socjolożka, publicystka, pisarka, krytyczka literacka
Socjolożka, publicystka, pisarka, krytyczka literacka. Od 1977 roku współpracowniczka KOR oraz Niezależnej Oficyny Wydawniczej. Po roku 1989 współpracowała z ruchem feministycznym. Współzałożycielka partii Zielonych. Autorka licznych publikacji (m.in. „Tao gospodyni domowej”, „Karoca z dyni” – finalistka Nagrody Literackiej Nike w 2001) i opracowań naukowych (m.in. współautorka i współredaktorka pracy socjologicznej "Cudze problemy. O ważności tego, co nieważne”). Autorka książek "Czytając Polskę. Literatura polska po roku 1989 wobec dylematów nowoczesności", "Zadyma", "Kochaj i rób".
Zamknij