Michał Sutowski

Czas ruszyć dupę i posłuchać obywateli

Z okazji brukselskiej klęski Jarosława Kaczyńskiego z całą mocą powraca europejski „patriotyzm Parady Schumana”. Nie, żebym miał coś przeciwko.

Sam nigdy nie szedłem machać chorągiewką, ale pamiętam, jak bodaj rok przed referendum unijnym z grupą przyjaciół spoglądaliśmy na nieco odpustowy pochód w Koszalinie z dozą życzliwości. Bardzo sprzyjał temu fakt, że dwóch kolegów z liceum próbowało Paradę zagłuszyć, skandując przy pomocy pielgrzymkowej szczekaczki „Unia Europejska to banda złodziejska”. A z okazji akcesji, na tydzień przed maturą, „zrobiliśmy” sporo piw, zupełnie nieironicznie.

W pełni rozumiem sentyment do idei UE, tej naszej ostatniej utopii, o wiele bardziej przecież ludzkiej i szlachetnej niż np. Balcerowiczowski kapitalizm. Sklejona była ona z różnych marzeń, niekoniecznie spójnych, ale nie o logiczną koherencję w takich wizjach czy utopiach chodzi. Robotnicy liczyli na przestrzegane BHP i przyzwoite płace, ambitni prymusi na dostępne studia za granicą, ateistki, geje i feministki na prawdziwe równouprawnienie i powściągnięcie władzy Kościoła, tzw. szarzy obywatele na ucywilizowanie biurokracji, a staromodni inteligenci na to, że już niedługo będą prowadzić życie jak Julie i Olivier w Niebieskim Kieślowskiego.

Wyszło z tym różnie, ale wyszło z pewnością na plus – wie to każdy, kto był na wsi przed epoką dopłat, kto jeździł po Polsce TLK przed modernizacją torowisk i kto poruszał się samochodem zanim środki europejskie pozwoliły Platformie Obywatelskiej prześcignąć wreszcie NSDAP w rankingu partii budujących w Polsce autostrady. Jest co kochać, jest czego bronić. Radosny europeizm to także niezły wehikuł polityczny w dzisiejszej Polsce – lęk przed wypadnięciem z procesu integracji to najmocniejszy wspólny mianownik łączący wyborców od centroprawicy po mniej czy bardziej liberalną lewicę.

Lęk przed wypadnięciem z procesu integracji to najmocniejszy wspólny mianownik łączący wyborców od centroprawicy liberalną lewicę.

Podsumowując, niebieskie kubki, znaczki i chorągiewki, a nawet plakaty z Donaldem Tuskiem to nie musi być przejaw infantylizmu, ile zrozumiały wyraz entuzjazmu, a choćby życzliwości dla wielkiej Sprawy – zjednoczonej Europy z Polską w środku. Sprawy, która ostatnimi czasy jakby znów przestała być oczywistością. Machajmy zatem chorągiewkami, wieszajmy sobie prezydenta Europy w sypialni, kochajmy Europę w tak piękną rocznicę, jak 60 lat od podpisania traktatów rzymskich. Ale, na miłość boską i Rozum Dziejów – spróbujmy też chwilę pomyśleć o tym, co naprawdę uczyniło europejski projekt wielkim. I co sprawiło, że w ogóle był kiedyś możliwy. A więc: krótko i na temat.

Powojenne jednoczenie Europy to projekt elitarny – raczej gabinetowy niż wiecowy, choć frekwencja na robotniczych wiecach i radykalizm pisanych na murach haseł wzmagały poczucie, że elitom „pod dupą się pali”, w związku z czym potrzeba działań odważnych i wizjonerskich. W tamtym kontekście – wrogich czołgów na Łabie, traumy Zagłady i zrujnowanej Europy – ówcześni ojcowie-założyciele, zarówno ci od podpisów w salach balowych, ci od pisanych w więzieniach manifestów i ci od zakulisowych gier i nieformalnych wpływów, rozumieli dobrze kilka rzeczy.

Po pierwsze, uznawali, że w chwilach historycznych, przełomowych, egzystencjalnych dla całego kontynentu są rzeczy ważne i ważniejsze, np. podtrzymanie pokoju i zapobieżenie konfliktom jest ważniejsze od wąsko pojmowanych interesów własnych narodów, ale także uprzedzeń własnych rodzin ideologicznych – a pamiętajmy, że twórcy idei i praktycy integracji wywodzili się z opcji różnych, od socjaldemokracji (Paul Henri-Spaak), przez najliczniejszą w tym gronie chadecję (Robert Schuman, Konrad Adenauer, Alcide de Gasperi) aż po rewolucyjny marksizm (Altiero Spinelli), reprezentując kraje, w których świeża i żywa była pamięć wzajemnych rzezi.

Po drugie, wiedzieli doskonale, że napięcia społeczne, nierówności i masowa frustracja to podglebie dla rozmaitych zaraz, od nacjonalizmu i rewanżyzmu po sowiecki bolszewizm – i nawet najbardziej natrętna moralistyka (liberalna czy chrześcijańska) ich nie powstrzyma, ale nadzieja na przyszłość, strach przed śmiertelnym zagrożeniem, a do tego zbiorowe negocjacje kontraktu społecznego dają na to szanse. I dlatego tworzyli warunki dla budowy powojennych państw opiekuńczych w duchu Keynesa, a nie Hayekowskiej dżungli konkurujących monad.

Po trzecie wreszcie, po latach politycznych błędów i wypaczeń zorientowali się, że czasem warto wyciągać wnioski z przeszłości i gdy jakieś rozwiązanie przyniosło katastrofę – bo np. realia zweryfikowały błędną doktrynę – to warto wypróbować jakieś inne. Dlatego zdecydowali się odbudować Niemcy zamiast zamienić je w wielkie pole kartofli (tzw. plan Morgenthaua), a nawet umorzyć niewątpliwym podpalaczom świata zaciągnięte długi zamiast wpędzać już pokonanych w nędzę, jak po traktacie wersalskim.

To prawda, że wtedy nie było jeszcze Twittera ani Maksa Kolonki, a w telewizji nie pokazywano Wiadomości TVP. Było za to sporo wciąż nieuprzątniętych ruin w połowie kontynentu, wizja wojny atomowej na horyzoncie, parę autorytaryzmów w granicach zachodniej Europy a nie tylko u jej bram, a do tego świeża pamięć hiperinflacji, epidemii i fali pogromów oraz odwetu za wojenne krzywdy. Jak by powiedział Ryszard Ochódzki: z samych filmów wiemy, jak było ciężko.

Teraz też nie ma lekko, ale jest promyk nadziei. Zmitygowana przez wyborców europosłanka Danuta Hübner wyraziła skruchę za swą nieuważność i podpisała się pod równościową rezolucją Parlamentu Europejskiego. Piszmy więc, protestujmy, naciskajmy. Tusku (i cała reszto), musisz! Ruszyć dupę i posłuchać obywateli, choćby tych z Diemu, skoro wam niczym krowie na rowie wyłożyli, co i jak trzeba zrobić. Coby piękna 60. rocznica traktatów rzymskich nie była ostatnią tak okrągłą za życia drogiej europejskiej jubilatki.

DiEM25 zaprasza partnerów politycznych do współpracy

__
Przeczytany do końca tekst jest bezcenny. Ale nie powstaje za darmo. Niezależność Krytyki Politycznej jest możliwa tylko dzięki stałej hojności osób takich jak Ty. Potrzebujemy Twojej energii. Wesprzyj nas teraz.

Michał Sutowski
Michał Sutowski
Publicysta Krytyki Politycznej
Politolog, absolwent Kolegium MISH UW, tłumacz, publicysta. Członek zespołu Krytyki Politycznej oraz Instytutu Krytyki Politycznej. Współautor wywiadów-rzek z Agatą Bielik-Robson, Ludwiką Wujec i Agnieszką Graff. Pisze o ekonomii politycznej, nadchodzącej apokalipsie UE i nie tylko. Robi rozmowy. Długie.
Zamknij